Er wordt al tientallen jaren
gekeken naar de gezondheidsver-storende effecten van ploegendienstarbeid. Met
name over slaapstoornissen, maagdarmaandoeningen en hart- en vaatziek-ten als
gevolg van ploegendienst, is de afgelopen jaren veel gepubliceerd.
Slaapproblemen: ‘Shift Work Sleep Disorder’
Onregelmatige werktijden –
met name ploegendienstarbeid – leiden tot een chronische ontkoppeling van het
natuurlijke slaap- en waakritme en het feitelijke leefritme. Deze verstoring van het dag-
en nachtritme door steeds wisselende activiteits-patronen kan leiden tot slaap-
en waakproblemen en andere slaapstoornissen
Aan ploegendienst
gerelateerde slaapproblemen komen in de medische en onderzoeksliteratuur voor
onder de term ‘Shift Work Sleep Disorder’, SWSD. Hetis één van de drie subtypes
van slaapstoornissen, die verband houden met de verstoring van het circadiane
ritme. Het heeft als zodanig een aparte diagnose.
De biologische klok wordt
gereguleerd door de externe licht/donker cyclus en is bij mensen gericht op een
patroon van activiteit tijdens de dag en rust tijdens de nacht.
De biologische klok is zo
rigide dat er bij medewerkers in ploegendienst hoogstens sprake is van een
gedeeltelijke aanpassing aan dit veranderende ritme en er een tekort aan slaap (’slaapschuld’) ontstaat
van één a twee uur per dag . De opgebouwde slaapschuld kan door extra rust of
slaap worden ‘ingelost’ om tot herstel te komen. Een belangrijke manier voor
ploegenwerkers om hier mee om te gaan is het doen van dutjes.
Als gevolg van continu
roterende diensten is er sprake van een blijvende verstoring van het slaap- en
waakritme wat leidt tot gezondheidsklachten. Voor alle verschillende
ploegendienst-systemen zijn deze negatieve effecten waarneembaar
Met name de nachtdienst en de
ochtenddienst veroorzaken de meeste verstoorde slaap. SWSD
wordt in verband gebracht met verhoogde risico’s op ongelukken, maagdarmklachten,
depressie, overgewicht en diabetes type 2 . Uit onderzoek blijkt dat 14,1
procent van de nachtwerkers en 8,1 procent van de ploegenwerkers leiden aan
Shift Work Sleep Disorder ]. Andere factoren die een rol spelen bij een
verhoogde kans op SWSD zijn sekse (vrouwen hebben een verhoogd risico), leeftijd
en het aantal jaren dat gewerkt is in de nacht- of ploegendienst .
Een gevolg is dat onder ploegenwerkers een verhoogd gebruik van slaapmiddelen
wordt waargenomen . Na het stoppen met ploegendienstarbeid blijven medewerkers
de klachten passend bij SWSD vaak houden.
Concluderend: Nacht- en
ploegendienstarbeid werkt verstorend op slaapduur en
–kwaliteit.
